HẠO NHIÊN CA

 HẠO NHIÊN CA

Mở :

Hạo nhiên là gì 

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng : Rất to lớn, mênh mông vô bờ. Hát nói của Nguyễn Công Trứ có câu: “Khí hạo nhiên chí đại chí cương”

“Nhưng khí hạo nhiên là gì ? Thật ra nó là một thứ khí  to lớn cứng rắn. Mạnh tử  nói nó là “ chí đại chí cương”, nó có khả năng  phối nghĩa với Đạo, và sản sinh ra “tập nghĩa” ( kết hợp nhiều việc nghĩa lại với nhau). Nói rõ hơn, khia hạo nhiên là chỉ cho một thứ tinh thần phẩm cách cao quí nhất không gì có thể so sánh được, nò có đặc điển là khích lệ phấn phát nâng cao ý chí con người” (nhà nghiên cứu Khổng Đức)

Hãy đọc bài thơ của Mạnh Hạo Nhiên đời Đường sau đây:

Xuân Hiểu

Xuân miên bất giác hiểu,

Xứ xứ văn đề điểu.

Dạ lai phong vũ thanh,

Hoa lạc tri đa thiểu?

~ Mạnh Hạo Nhiên (689-740)

春曉

春眠不覺曉，

處處聞啼鳥。

夜來風雨聲，

花落知多少？

~  孟浩然

Nghĩa:

Buổi sáng mùa xuân

Say sưa giấc xuân không biết trời đã sáng,

Khắp nơi vang lên tiếng chim hót.

Đêm qua nghe có tiếng gió và mưa,

Hoa rụng không biết bao nhiêu?

Hay của Ðỗ Mục và Lý Bạch:

ĐỖ MỤC 

Hoài quy 懷歸 • Muốn về

懷歸

塵埃終日滿窗前，

水態雲容思浩然。

爭得便歸湘浦去，

卻持竿上釣魚船。

 

Hoài quy

Trần ai chung nhật mãn song tiền,

Thuỷ thái vân dung tứ hạo nhiên.

Tranh đắc tiện quy Tương Phố khứ,

Khước trì can thượng điếu ngư thuyền.

 

Dịch nghĩa

Suốt cả ngày trước cửa khói bụi cõi người cuốn mù mịt

Vẻ duyên dáng của nước, vẻ thanh nhàn của mây nuôi chí hạo nhiên cho người

Làm thế nào để có thể quay về bến sông Tương

Cầm cái cần câu bước lên thuyền mà câu cá

LÝ BẠCH 

Nhật xuất nhập hành 日出入行 • Mặt trời mọc rồi lặn

日出入行

日出東方隈，

似從地底來。

曆天又復入西海，

六龍所舍安在哉？

其始與終古不息，

人非元氣，

安得與之久徘徊？

草不謝榮于春風，

木不怨落于秋天。

誰揮鞭策驅四運？

萬物興歇皆自然。

羲和！羲和！

汝奚汩沒于荒淫之波？

魯陽何德，

駐景揮戈？

逆道違天，

矯誣實多。

吾將囊括大塊，

浩然與溟涬同科！

 

Nhật xuất nhập hành

Nhật xuất đông phương ôi,

Tự tòng địa để lai.

Lịch thiên hựu phục nhập tây hải,

Lục long sở xá an tại tai?

Kỳ thuỷ dữ chung cổ bất tức,

Nhân phi nguyên khí,

An đắc dữ chi cửu bồi hồi?

Thảo bất tạ vinh vu xuân phong,

Mộc bất oán lạc vu thu thiên.

Thuỳ huy tiên sách khu tứ vận?

Vạn vật hưng yết giai tự nhiên.

Hy Hoà! Hy Hoà!

Nhữ hề mịch một vu hoang dâm chi ba?

Lỗ Dương hà đức,

Trú cảnh huy qua?

Nghịch đạo vi thiên,

Kiểu vu thực đa.

Ngô tương nang quát đại khối,

Hạo nhiên dữ minh trĩ đồng khoa!

 

Dịch nghĩa

Mặt trời ló ra từ góc núi phương đông,

Như từ mặt đất tới.

Trải qua một ngày lại lặn xuống biển phương tây,

Sáu con rồng kéo xe chở mặt trời trú ngụ nơi đâu?

Sự mọc và lặn của mặt trời từ xưa chưa ngưng nghỉ,

Con người không có nguyên khí,

Lấy chi mà mọc lặn theo mặt trời?

Cỏ không tạ ơn gió xuân làm xanh tươi,

Cây không oán than khi lá rụng trong ngày thu.

Ai điều hành cho bốn mùa hoạt động?

Xin trả lời vạn vận sinh trưởng và suy tàn đều là tự nhiên.

Hy Hoà! Hy Hoà!

Sao ngươi là thần mà còn bị chìm xuống làn sóng biển bao la?Lỗ Dương là con người lấy phước đức gì,

Mà nhắm cảnh mặt trời sắp lặn phất mác sai khiến được mặt trời?

Những việc này ngược đạo lý, trái ý trời,

Quá sai sự thực.

Khi làm thơ ta có thể bỏ cả vũ trụ vào trong túi,

Thì ý thơ và khí hỗn mang cũng cùng là một thứ!

Nhật xuất nhập là tựa đề của một bài trong Nhạc phủ. Lời thơ xưa đại ý rằng mặt trời mọc và lặn không bao giờ ngừng, thương cho kiếp sống con người quá ngắn ngủi, hy vọng được ngồi xe sáu rồng kéo (của thần Hy Hoà) lên tiên. Lý Bạch làm bài này bác bỏ ý tưởng đó. Ông cho rằng không có thần quyền, vạn vật đều theo những quy luật tự nhiên mà tồn tại hay suy tàn

Kẻ này chỉ là hậu sinh nhỏ bé mong muốn được viết ra đây những gì mang chút tinh thần hạo nhiên của người xưa trong muôn một