Làn hơi lạ bên dòng sông Hương

Viêm Tịnh



viêm tịnh

                                                        Làn hơi lạ bên dòng sông Hương

Huế, miền cố đô cổ kính, thơ mộng và nhiều di sản văn hóa. Nhưng có những người viết không theo nét êm đềm xưa cũ của dòng sông Hương. Một trong những làn hơi lạ đó là Viêm Tịnh, người cùng thời, và là bạn hữu của nhiều cây bút nổi tiếng trong giai đoạn 1965-1975.

Viêm Tịnh tên thật là Võ Công Danh Ngọc. Thời trai trẻ anh đã trải qua nhiều năm lưu lạc xa xứ, nhưng sau sự cố 1975 lại trở về ở hẳn với cố đô.

Qua phỏng vấn của Cao Thoại Châu năm 2011, Viêm Tịnh cho biết hồi thuở nhỏ, anh bắt đầu làm thơ từ sự rủ rê của Trần Dzạ Lữ. Nhà anh có một sạp báo ở ngay làng Vỹ Dạ. Trần Dzạ Lữ hồi đó đứng chủ trương tờ báo văn nghệ viết tay và in rô-nê-ô đặt tên Mây Ngàn. Lữ hàng ngày tới sạp báo để…coi cọp, đã rủ bạn Võ Công Danh Ngọc chơi…làm thơ. Khi đi vào sáng tác, anh đã sớm thành danh, trước tiên với những người trong cuộc.

Viêm Tịnh in bài thơ đầu tiên trên tạp chí Văn Học vào năm 1965. Anh còn viết cả truyện ngắn, nhưng thơ anh từ lúc đầu đã mang một phong vị riêng. Nó không nhiều chất “Huế truyền thống”, mà nặng ưu tư, từ cách ngắt câu, chọn nhịp. Anh nói chỉ viết ra tự nhiên theo suy nghĩ rất thực của mình, không hề biết tới vần điệu, niêm luật gì cả.

Viêm Tịnh

Của một thời

  (Gửi H.Hải)

những bậc thang đưa ta về
có em ở bên ta
hơi ấm sưởi mùa xuân lạnh giá
chỉ còn em
bên bờ Vĩ Dạ thuở ấu thơ
trong khu vườn người bạn thời đi học
ta ngồi quạnh hiu
nghiệm ra mình đang sống

rồi cũng phải ra đi
một ngày sẽ đến
những con đường nhỏ
đất và những viên sỏi
lạo xạo dưới bàn chân trần rất thật

những người phụ nữ bên đời
chỉ riêng em cho ta hơi ấm
cho ta hương nồng
mùa đông của lẻ loi
không thể rời

ta đã về căn phòng không em
bên dòng sông biếc màu phỉ thúy
lòng buồn như trời chớm hoàng hôn 

Viêm Tịnh đăng thơ rất ít nên không có tên “vang dội” như những bạn cầm bút cùng lứa. Mãi đến năm 2007, anh mới có tập thơ in chung cùng Nguyễn Miên Thảo, Lê Ngọc Thuận, Từ Hoài Tấn. Đến tháng 6-2014, tủ sách Thư Ấn quán ở Hoa Kỳ đã tập hợp, xuất bản cho anh tập đầu tay: Thơ Viêm Tịnh, như một khẳng định về một nét riêng trong dòng chảy 20 năm Văn học miền Nam.

Theo bài phỏng vấn được in trong tập thơ, Viêm Tịnh kể rằng năm 1977, sau thời gian đi “học tập cải tạo” về, anh kiếm được một chân đãi sạn thuê trên dòng sông Hương. Chiếc phà nối bằng những thùng phuy chở công nhân đi hành nghề. Một bữa, cô gái làm chung với anh khoe một nắm tiền cổ bằng kim loại vừa mót được dưới đáy sông. Đám thợ đang hứng khởi săm soi mớ tiền đồng, thì bất ngờ một cơn lũ mạnh xô qua chiếc phà, cuốn cô gái xuống dòng nước trôi.

Phải trưa ngày sau, người dân mới tìm ra được xác cô thợ ấy. Viêm Tịnh tức tốc xin nghỉ việc ngay. Từ đó anh lặng lẽ mang theo nỗi ngậm ngùi trong lòng. Có khi nó hiện ngầm trên nhiều dòng thơ anh làm tản mác đó đây.

                             Bạch thủy

Em theo gió bay về nơi có cát

Cát cuộn chân em và biển giữ em

Ta xa quá chốn đèo heo hút gió

Biết ngày nào hết đêm trắng vì em.

Thơ Viêm Tịnh như hơi thở tự nhiên của anh, không màu mè triết lý. Nhưng người đọc vẫn thấy màu siêu thực của những con đường nội thành, của cảnh hoàng cung vắng lặng. Cao Thoại Châu còn cho là anh có hơi thở  ‘‘tân hình thức’’. Nhưng có lẽ đa phần các thi sĩ đều không màng sự phân định về thể loại. Họ chỉ nói bằng giọng tự nhiên, nhi nhiên của mình, mà ra thơ.

Không dễ ai cũng có được điều đó. Về sau tôi mới được biết thêm, rằng Viêm Tịnh còn có cả người anh trai ở nước ngoài, và cô cháu gái ruột ở Hà Nội, cả hai cũng theo nghiệp văn chương và đều nổi tiếng.  Thì ra,  cho dù đã có « gien », nhưng nếu không có niềm đam mê, không thường xuyên « tắm » trong hơi thở thi ca thì không dễ gì làm ra được những bài thơ hay.

ĐÊM 30 Ở ĐỒI THIÊN AN

                                 (với Cao Huy Khanh - Trần Lượng)

Đêm bỗng nhiên lửng lơ một nỗi nhớ

những tiếng thầm thì

thổi ngọn lá thông reo

bên triền đồi mượt mà sương giá Thiên An

chập chờn những gọi mời mộng ảo

Em không để lại gì hơn bước đi rộn rã

nụ hôn tuyệt vời

đêm đang sâu

đêm ba mươi choáng ngợp qua mỗi gốc thông già

em quấn quýt mười ngón tay

hồng nhuận

Và thế thôi, khởi từ nhúm lửa nhỏ

cháy bùng lên óng ánh một làn da

soi bóng em, hằn vết nỗi đoạn đời

trần gian ơi,

điều không thể thả rơi vào quên lãng

Với chiếc que diêm

đốt vội điếu thuốc

sao mà,

lại,

phải sang xuân rồi.

TUYẾT PHAI

Ta gọi em từ bờ Bắc

xuống bờ Đông Nam xa lắc

một âm ba từ viên đá tuổi thơ qua hồ sen Vỹ Dạ

mùa thu, mùa thu trơ lạnh miền yêu

một bóng tà dương phủ mầm bạch liên hạ xế

Hạ huyền, hạ huyền nụ sơ khai

hoa chớm bình minh trắng chớp đời

yêu dấu xa qua, xa qua

Đông xế

đại đoá màu vàng phai

hộ thành gió chướng thổi tình cuồn cuộn

trái tim nhói mầm ghen tuông

Xuân về bên em,

dòng sông lững lờ

nghìn cánh hoa nở sáng màu hoàng ngự

em tươi như đào hồng, không giá rét

Chợt có nhau

tỉnh lặng

giữa đêm xuân.

Khung cảnh vẫn là khung cảnh Huế, “khí hậu” trong bài thơ nghe đâu vẫn phảng phất tiếng chuông từ ngôi chùa cổ, với âm vang của “dòng sông lững lờ”. Nhưng hình như người đọc đã nghe thấy đâu đó một thành phố Huế như đang chuyển động theo những nhịp bước của thời đại. Của thế giới văn minh với những khách lữ hành mang dáng vẻ “Tây ba lô” ghé vào các đền đài phế tích. Dòng thơ của Viêm Tịnh đang rất “hôm nay”.

Xin được mở ngoặc nói thêm là bước vào thập ký thứ 2 của thế kỷ thứ XXI, cố đô Huế với Tạp chí Sông Hương đang là nơi tập trung giới thiệu để “tiếp nhận và sáng tạo” dòng thơ “Tân hình thức Việt”. Nhưng cả trên các tạp chí cũng như các tập tiểu luận nghiên cứu “chính thống” đã “công bố” về dòng thơ “mới” này (cả trên bản in giấy hoặc điện tử), không ai “thèm nhắc” đến tên tuổi một thi sĩ đã tiếp cận với nó rất tự nhiên, từ khá lâu

(Trích bản thảo Vén Mây-tập tản văn thứ 3 của V.CH.C

về các nhà thơ Miền Nam trước 1975)


Võ Chân Cửu
(tác giả gởi)