Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn:
Thư họa về Trần Nhân Tông do người Việt vẽ
TT - Sau khi thông tin về cuộc đấu giá tranh vẽ Phật
hoàng Trần Nhân Tông được TS Nguyễn Nam công bố cùng với bài khảo cứu
bước đầu (Tuổi Trẻ 5-8), tập san Suối Nguồn gợi ý và TS Nguyễn Nam đã hoàn tất công trình nghiên cứu bức thư họa quan trọng này.
Toàn văn công trình được công bố trên kỳ 7 tập san Suối Nguồn vừa phát hành.
 |
| Tập san Suối Nguồn đăng toàn bộ công trình nghiên cứu Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ - Ảnh: L.Điền |
"Mong sao người Việt ở khắp nơi không ngại nhọc
công tìm thấy và công bố các tài liệu liên quan đến văn hóa, lịch sử,
di sản của nước nhà"
Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn
|
- Đối với tôi, một người yêu thích cổ ngoạn lâu nay,
tôi nhận thấy cổ vật Lý Trần còn lại bấy nay chỉ là đồ gốm, bia đá, chứ
các hiện vật bằng giấy như tranh, sách thì rất hiếm. Khi TS Nguyễn Nam
công bố bức tranh Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ, tôi mừng khôn xiết, vì
nghĩ rằng một di sản văn vật có gắn với tiền nhân nước mình còn lại là
rất hi hữu.
Khi bản chụp bức tranh được lưu truyền trên mạng
Internet, tôi cũng có chia sẻ cho nhiều người bạn cùng xem. Trong khi
lâu nay hình ảnh Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258-1308) chỉ nhìn thấy qua
bức tượng đá ở bảo tháp Huệ Quang ngoài Bắc, thì với bức tranh này, lần
đầu tôi nhìn thấy hình ảnh Phật hoàng Trần Nhân Tông qua nét vẽ truyền
thần, thấy được nghi vệ triều đình nhà Trần, thấy hình ảnh nhân vật,
phong cảnh nước non...
* Sau khi xem tranh và đọc công trình nghiên cứu
của TS Nguyễn Nam, ông nghĩ gì về các yếu tố thật - giả và chi tiết nào
khiến ông chú ý?
- Sau khi đọc công trình của TS Nguyễn Nam, tôi tin
rằng có thật bức tranh Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ vẽ Phật hoàng Trần
Nhân Tông. Vì vua Càn Long là người mê tranh, đã sưu tập bức tranh này
vào cung, trên tranh lại còn có những họa gia, những trí thức đỉnh cao
đã chấp bút cho ý kiến vào tranh.
Chỉ có điều bất ngờ là không hiểu sao Trần Quang Chỉ -
người từng sở hữu tranh và mời nhiều trí thức khác viết lời tán, dẫn cho
tranh - lại nhầm lẫn ở chỗ cho rằng Trần Nhân Tông là con của Trần
Cảnh. Theo thông tin từ công trình này, Trần Quang Chỉ là người Việt
Nam, được gọi là “người học Phật sông Lô”, sông Lô là một tên của sông
Nhị Hà, tức là ông này ở Hà Nội. Trong Minh Thực Lục có ghi nhận Trần
Quang Chỉ từng đi trong đoàn người An Nam đến triều đình nhà Minh nạp
cống.
Như vậy, rất có thể ông này thuộc dòng tôn thất nhà
Trần, không rõ Trần Quang Chỉ sang định cư ở Trung Quốc lúc nào, và quan
trọng hơn, tại sao ông lại nhầm nhân thân của vua Trần Nhân Tông như
vậy.
Bài ký của Dư Đỉnh trên tranh có nêu chi tiết “Người
Nam Giao vẽ sự việc một thời này”, như vậy có thể tranh do người Việt
mình vẽ. Và Trần Quang Chỉ cũng là người Việt, lại là người viết bài dẫn
cho tranh. Như vậy, tôi nghĩ rất có thể bức tranh được vẽ vào triều
Trần. Điều này có cơ sở, bởi nhà Trần là triều đình có quan tâm đến hội
họa. Trong Đại Việt sử ký toàn thư còn ghi nhận ba sự kiện liên quan đến
tranh vào đời Trần, chứng tỏ nhà Trần có chơi tranh, lại biết thưởng
tranh, biết giá trị của tranh, từng dùng tranh làm vật ban thưởng cho
các quan. Các quan cũng phẩm bình tranh, chứng tỏ họ am hiểu hội họa.
* TS Nguyễn Nam giả định Trần Giám Như là tác giả để nghiên cứu, điều này có đủ thuyết phục?
- Dòng lạc khoản (dòng chữ nhỏ ghi ngày tháng và tên
người vẽ tranh - PV) ghi tên Trần Giám Như trên tranh có thể là thông
tin được chép lại từ dòng lạc khoản chính đã bị hư hỏng hoặc bị cắt mất
lúc bồi tranh. Bức tranh này được bồi lại nhiều lần và có thể người bồi
tranh trong một lần nào đó nhận thấy dòng lạc khoản chính không còn giữ
lại được, nên họ đã ghi lại thông tin của lạc khoản ấy vào một vị trí
khác trên tranh như một cách sao lại cho đời sau được biết. Đây là một
cách hiểu, và theo hướng đó thì thông tin “Trần Giám Như tả” vẫn có độ
tin cậy để tham khảo, nghiên cứu.
* Như vậy tác phẩm này vẫn còn những tồn nghi chờ giới nghiên cứu tiếp tục làm sáng tỏ?
- Trước hết, bản thân tôi rất quan tâm đến ba người họ
Trần: Trần Giám Như, Trần Đăng và Trần Quang Chỉ, liệu họ có mối quan hệ
thân tộc nào không và liệu có liên quan gì đến tôn thất nhà Trần -
những người đã sang định cư trên đất Trung Quốc không?
Còn về lai lịch bức tranh, tôi đoán định có thể tranh
vẽ từ đời Nguyên, nhưng không công bố rộng rãi đến danh sĩ đương thời,
vì đề tài vua Trần Nhân Tông còn úy kỵ với triều đình nhà Nguyên (nhà
Trần ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông - PV), mãi đến thời nhà Minh,
vào năm Vĩnh Lạc, tranh này mới được công bố và được các danh sĩ đề tựa,
tán tụng...
Tôi cũng nghĩ đến một khả năng bức tranh này được vẽ từ
đời Nguyên và vẽ tại Thăng Long nhân một sự kiện xuất sơn cụ thể nào đó
của vua Trần Nhân Tông, kèm theo nhiều lời tán tụng ca ngợi vua. Sau
khi Trần mạt, con cháu nhà Trần mang sang Trung Quốc, và những lời ca
ngợi kia bị cắt đi cùng với lạc khoản có ghi các thông tin cần thiết.
Sau này, các trí thức Trung Quốc đã viết lại lời đánh giá bức tranh như
đã thấy.
Những đoán định ấy chỉ có thể làm rõ nếu có thêm tài
liệu, mong sao người Việt ở khắp nơi không ngại nhọc công tìm thấy và
công bố các tài liệu liên quan đến văn hóa, lịch sử, di sản của nước nhà
để người nghiên cứu đi gần đến chỗ chính xác trong công việc.
Lam Điền thực hiện
tuoitre.vn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét