“Le laid peut etre
beau,le joli jamais”(1)
(P.Gauguin)
Đó là nhà văn Henry Miller(*). Đời lên án ông gắt
gao, cho ông là con người đảo khuynh; điều mà
xưa nay người ta tránh nói tới thì nay ông mạnh dạn phanh phui, huỵch toẹt
không ngại ngùng.’why not’! tại sao không!Từ đó sinh ra hiện tượng Miller. Một
hiện tượng phủ nhận mọi tác quyền cũng như những ấn phẩm của ông. Hoa Kỳ và Anh
quốc đồng loạt bôi bác, trù dập thứ văn chương dung tục như thế.Vậy nguồn cơn
nào đẩy ông vào con đường viết lách một cách bạo miệng bạo mồm như thế?
Henry Miller mang trong người giòng máu lai căng, gốc
Đức, chứa đựng một tinh thần phóng đãng vagabond/bohemien thích một lối sống cá
nhân, biệt lập và một tâm hồn đầy dục tính.
Henry Miller quan niệm rằng: “con người thoát thai
từ những khoái lạc xác thịt, điều mà được Thượng đế
ban ơn sủng, bù đắp vào sự khổ hạnh mà con người phải gánh chịu…” Không có một
sinh vật nào ngẫu nhiên tự có mà không qua khỏi cái chu kỳ nầy, ngoài nhiệm vụ
sanh nở bên cạnh đó là những động lực khoái cảm âm dương; đó là nguồn khoái cảm bất tận của con người. Henry nhận
thức được điều ấy với tấm lòng chân, ông lấy
từ cái ‘giấu giếm’ để nói lên cái ‘thực đẹp’ của bản chất con người.Những tác
phẩm của ông đều mang tính dục (sexuality) và tính dục xác thịt (sensuality)
một cách tuyệt đối, ông mô tả trắng trợn và
thẳng thắng kể cả thư viết cho bạn bè hay người yêu. Miller không ấp úng, không
ngượng ngùng xấu hổ và hàm hồ như thế trong văn từ của ông.Vì đó là một thực tế
sống thực hơn là một thứ đạo-đức-giả hiệu.
Tiếng nói của Henry Miller trở nên vắng bóng giữa
thế gian nầy, ông ngậm ngùi chia sẽ nỗi
niềm. Ngọn bút của ông cũng âm thầm vắng lặng không còn đơn giản, diệu vợi giữa
người với người. Nhưng không phải vì thế mà lặng câm, con người vô tình lặng
câm để chối từ ông “Mais son appel initial n’en est pas devenu muet pour
cela,il se tait seulement.L’homme a vraidire n’accorde a ce silence aucune
attention” Oái oăm thay! Miller con dân của Mỹ mà đành phải bỏ xứ ra đi tha
phương cầu thực vì nước Mỹ chối bỏ ông, ông bỏ
luôn cả việc làm, bỏ vợ để đi tìm chân lý tự có của nó. Miller nhận ra được sự
hiện hữu của con người, ông lột tả, thoát xác để
tìm cho kỳ được chân lý tối thượng ấy, mà con người được quyền thụ hưởng dưới
mọi hình thức, thế nhưng đời vẫn khăng khăng cho rằng điều ấy là bỉ ổi, phải
che đậy, điều mà không nên nói ra.Vậy
nó có từ đâu? Và có ai đã từ chối mỗi khi đụng chạm? Henry Miller cho đó là ‘thân
xác hữu thể / body subject / corp sujet’ một chủ thể hữu ngã bằng cách mô tả
con người như một chủ thể tại thể, xuất hiện qua thân thể.Tuy nhiên khó giải
thích được chủ thể mà con người đang làm chủ chính nó; trong Tropic Of Cancer
(Kinh Tuyến Bắc Giải) Miller không những nói lên chân lý chủ thể mà nói lên
tính dục tại thể giữa vợ chồng và người yêu cũng như giữa bạn bè với bạn bè (homosexual).
Henry vẫn cho rằng ý thức đó là ý thức hữu giác (perceptive) giữa người với
người.
Henry Miller rời Mỹ, định cư ở Pháp(Paris) năm 1930
là một quyết định, thúc đẩy của vợ ông và cũng là điều mơ ước trở nên một nhà
văn tên tuổi ở Pháp, ông đã gắng bó giòng sinh
mệnh ấy được 10 năm thì trở vế cố quốc 1940.Thời kỳ sống ở Pháp là thời kỳ đen
tối, ông phải sống nhờ vợ và bằng hữu,
sống kiếp lây lất, lầm than, đó là giai đoạn đầu được
mô tả là sự hiện thân của con người. Hiện thân ở đời tức là có một hiện hữu tại
thế và tại thể. Người ta nhìn Miller lầm than như nhìn một khủng khoảng nội
tại, người ta không thấy sự hiện thân đó nơi thân thể của Miller mà ông đang
sống trong ba thế giới. Thế giới sự vật: xứ lạ, quê người, sống trợ cấp của vợ,
khốn khổ.Thế giới nhân loại: con người với con người, bôi bác, tước đoạt, lên
án. xáo trộn tâm linh giữa gia đình và bạn bè, Miller chứng kiến cảnh bội phản
của vợ và tình nhân, họ yêu nhau (lesbian/bisexual) cho Miller thấy nỗi đau của
nội tại.Thế giới bên kia: giữa quê nhà và lưu đày(Paris) Henry Miller sống thực
tế với ba thế giới nói trên.Thiếu những giá trị tối thiểu đó thì làm sao nói
lên được tính dục giữa người với người mà tất cả mọi dự mưu đều đem đến ý nghĩa
cho tất cả những gì có liên quan đến con người, con người ở mọi nơi, mọi lúc
đều cùng một tình trạng như nhau. Cái tầm quan trọng đó mà Miller ý thức được, đưa ông tới sự dung tục trong văn chương; vì thế
mà người ta chối bỏ ông. Henry Miller luôn luôn hồi tưởng đời mình,tha thiết
với quê nhà, chứng kiến sự đổ vỡ, chứng kiến sự thối thác, Miller đau khổ trong
mọi hoàn cảnh đó là nguyên nhân nói lên cái cơ cấu lý sự của nó.
Ông viết nhiều thư gởi bạn, gởi tình nhân, đối thoại đầy ý nghĩa với vật giới, nhân giới và
vũ trụ giới. Ông đem tâm tình đó như
một giải tỏa nội tại. Miller không chờ đợi sự phản tỉnh. Sự hồi tưởng,sự phản
tỉnh của lý trí về cuộc đời dấn thân của Miller là một thành phần của đời
người. Ông có một hoài bão là trở thành
một nhà văn chân chính, mà chính ông đã bộc bạch: “who was I to say; I am a
writer” Miller phát họa đời mình qua những trang tiểu thuyết, tiểu luận, truyện
ngắn, thư gởi… chất chứa toàn bộ tính dục ở đó: Tropic Of Cancer(Kinh Tuyến Bắc
Giải), Tropic Of Capricorn (Kinh Tuyến Dương Nam),The Rosy Crucifixion (Đóng
Đinh Thập Tự Giá Hồng).Tất cả những tác phẩm trên đều nói lên sự phản động, dung
tục của con người, một cuộc cách mệnh văn chương của Miller nhất là ở Hoa Kỳ và
Pháp.
Cuộc đời của Henry Miller và June(vợ) là tất cả
những gì đã đi qua đời ông đó là nền tảng chín mùi trong tiểu thuyết hư cấu của
ông. Miller đau khổ với số phận, cuộc đời dàn trải như tiểu thuyết ông viết; nghĩa
là ông nghĩ gì thì gặp lấy.
Giờ đây ông đối diện với thực tế, một thực thể phủ
phàng. 1927 June ngoại tình với Jean Kronski, họ yêu nhau không phải vì tình mà
do nhu cầu dục tính. Miller đối diện với khách thể, đó là lý do chính đáng mà Miller phải ý thức vai trò của
mình thể hiện trong cái cơ cấu khách quan. Miller đồng ý với Merleau-Ponty và
Jean Paul Sarte tìm hiểu thân thể người ta nhưng lại dùng hình thức khác để
giải bày như một sinh lý học. Chỉ có một điều cho Miller nhìn nhận và hồi tưởng
về chủ thể, về toàn diện đời người mới làm cho ta ý thức được cái ý nghĩa trong
cuộc đời này. Lý lẽ toàn diện mà Henry Miller đã hụych toẹt cái ‘xấu xa’ chân
thật, ý thức đó thúc đẩy Miller tục và
hàm hồ nhiều hơn thế nữa, làm tình táo bạo, dung tục qúa cở đó là sự thật của
cuộc đời. Dung tục của Miller không phải con mắt bình thường nhìn thấy, cái
dung tục của Miller là mặt thật của con người ‘giấu kín’ chỉ có sự suy tưởng về
chủ thể mới có thể tìm ra giải pháp cho những câu hỏi: Tôi phải làm gì? Cái gì là tục cái gì là thanh? Có phải đó là
tội ác? Nghĩa lý ra sao? Sống để làm gì, ngoài cái chết chờ đợi? Chính những câu
hỏi đó là giả tạo, không thực với đời sống.
Đôi khi những quẩn bách đó đã đưa Miller đi từ trạng
thái nầy đến trạng thái khác làm cho ông điên loạn, cô đơn, phản bội tất cả những
điều đó đã chi phối nội tâm ông, nhiều lúc ông không biết ông sẽ đi về đâu.Trong
tập ghi chép (notes) Miller đã than thở ‘hết chịu nỗi’(without effort) có nghĩa
là mặc cả giữa ông với June-vợ ông. Giữa chủ thể và khách thể, giữa giả dối và
bội phản. Từ đấy Miller cảm thấy lạc lõng, Paris không còn là nơi dung thân đời
ông.Tuyệt vọng và căn bệnh trầm cảm lại xẩy ra cho ông không khác những ngày đầu
đời ở Brooklyn (New York-USA). Henry trở nên lặng câm với đời, đó là sự tĩnh lặng
của hai bề mặt; sự phàm tục và sự ám ảnh
tâm trí ông, mặc khác là sự thánh hóa của nghệ thuật mà được coi như nguồn gốc
của hai thứ: tham vọng và khát khao “ It is a meditation on both the protane
and divine aspect of an art that has its source in both lust and longing”.
Trong tiểu thuyết của Miller. Tropic Of Cancer (Kinh
Tuyến Bắc Giải) vẫn còn là một thể tài khác mặc dù có nhiều cải cách và làm thế
nào để viết được cái thật của tính chất đó. Cá nhân của Henry Miller thường nảy
sinh một thôi thúc dục tính hướng đến khách thể, hướng đến điều bất biến để đối
trị với điều biến thành. Cả hai cuốn Tropic Of Cancer và Tropic Of Capricorn. Miller
diễn tả cực độ nỗi thống khổ của hai bề mặt tri giác và hữu thể khi đối diện thực
tế tại Paris cũng như trực diện với New York.
Cho dù Henry Miller mô tả về tính dục trong hầu hết
truyện của ông viết, đều dựa trên những nguyên tố chính đáng, bởi vì; mỗi khi ông
hạ bút xuống viết thì chắc chắn đã có loại người đó nghĩ đến dục tính như ông. Ý sâu xa của
Miller: ”người ta có thể đéo bất cứ nơi đâu nhưng làm thì phải có nơi chốn đàng
hoàng” (one can fuck almost anywhere but one must have a place to work!) Đúng vậy;
cái khoái cảm tự tại chính là cái khoái cảm khách thể. Miller nói:”cho dù một
cuốn tiểu thuyết dở cũng đòi hỏi một cái ghế để ngồi và một chút riêng tư của nó”
(Even a bad novel requires a chair to sit on an bit of privaly) Rõ ràng Miller
không giới hạn tình dục và tạo ra sinh lực ở cùng một lúc.Trong Tropic Of
Cancer; Miller lột tả sự phối hợp giữa hai phái cực kỳ khoái cảm, thời gian Anais
Nin ngoại tình với Miller là cả hai làm tình táo bạo, không thiếu một khe hở nào
trên da thịt của hai người, Nin đã rành rọt về tính dục khi nàng ở tuổi mới lớn.Vậy
thì sự bạo dâm giữa hai người không có gì lạ cả. Henry Miller thấy được vợ mình
June đồng tình luyến ái (lesbian) với Anais Nin. Miller, June và Nin là ba biểu
tượng họ truyền đạt bằng ngôn từ cảm xúc giữa tình yêu thuộc về thần trí và hữu
thể thuộc về bản ngã. Điều đó không những làm sáng tỏ dục tính tay ba mà nó
trở nên chân thật, nếu không có sự kiện như thế thì sẽ không có biểu tượng và cũng
chẳng ra gì hết…
Sau khi June trở về Mỹ thì Henry và Nin phục hồi tình
yêu, họ vẫn truy hoang và hưởng trọn vẹn của tình yêu. Miller thức tỉnh ý thức
xác thịt. Nhờ tình yêu bộc phát với Nin, ông say sưa viết, viết ào ạt những tâm sinh
lý trong Tropic Of Cancer. Họ sống chung với nhau ở Villa Seurat, Nin có thai với
Miller rồi phá thai, cả hai sống sa đọa, trụy lạc, dung tục, đàn điếm, ảnh hưởng con người
của Miller; Nin loạn luân với người trong họ Eduardo Sanchez và hai kẻ vô thừa
nhận khác, riêng Miller thì ăn ở với gái điếm. Rõ ràng Henry Miller rơi vào hố
thẳm của dục vọng xác thịt, cuộc đời ông từ đó chao đảo, bôn ba và trải qua 5 đời
vợ trong đời. Cuối cùng chết trong tay người giúp việc. Có phải đó là sứ mệnh mà
ông phải thực thi cả tinh thần lẫn thể xác? Henry Miller không tin, tiếp tục vẽ
những gì còn tồn tại trong tư tưởng của ông cho tới ngày tàn hơi.
Trong cuốn The Wisdom Of The Heart (Sự Khôn Ngoan Của
Con Tim) xuất bản năm 1941 sau khi từ Pháp trở về định cư ở California (Big
Sur) trong cuốn đó có một bài tiểu luận viết về âm hộ của phụ nữ The Enormous
Womb (Tử Cung Vĩ Đại,) ‘Thâm Cung Đại Môn’. Henry Miller lý luận: Chính Thâm
Cung Đại Môn là nơi phát nguồn của sự sống và không một sinh vật nào không đi
ra từ cõi ấy; đó là tử cung, nơi bắt nguồn của người mẹ, đó là vật thể mà chúng ta cần phải nhận biết,
tử cung là nguyên nhân lớn lao đưa tới sự khốn khổ. Tuy nhiên những ý tưởng về
tử cung vẫn được gói ghém và có lẽ sẽ không bao giờ mất đi bởi hai tình trạng bất
tri thức ấy, nghĩa là con người thoát ra khỏi sự đau đớn và đấu tranh. Đó là ân phúc Thượng
đế ban phát. Có phải đó là sự vô thức?. Henry Miller cho rằng sự vô thức ít hơn
là ý thức. Con người sống trong một trạng thái thức tỉnh mãnh liệt hơn và không
còn nỗi sợ hãi vây quanh và từ đó nẫy sinh ra vấn đề sinh tồn hơn là dục thể.
Đó là sự khôn ngoan của lương tâm là lối thoát khả dĩ
duy nhất, thoát ra từ tử cung và dĩ nhiên là lý do tại sao quan niệm về Thượng đế
ăn sâu trong ý thức nhân loại.Trong tập The Wisdom Of The Heart. Miller lý luận
rằng; giữa Thượng đế, các thánh thần xưa nay và con người quay quanh một tại thể tự tại giữa sinh tồn sống
và chết. Đó
là cái nhìn khách quan của Henry Miller; chỉ cho thấy sự vật chứ không cho thấy
con người. Cái nhìn duy tâm, lối về của chủ thể hữu ngã mà phải vượt qua hai cái
nhìn đó là ‘sự sinh’ và ‘tái sinh’, chính là quan niệm thân xác chủ thể (body
subject).
Còn hai cuốn Kinh Tuyến Bắc Giải và Kinh Tuyến Dương
Nam là sự gắn bó một dục tính nguyên sơ từ trong đó, từ chủ thể đến khách thể. Henry
Miller mượn nhân vật để nói lên mình, nói lên hoàn cảnh thực tại mà con người
phải đương đầu để sống với ý thức tự có của nó.
Cuốn Under The
Roofs Of Paris/Sous Le Toits De Paris (Dưới Những Mái Nhà Ba Lê) Được xuất bản ở Mỹ
1941. Đây là một tập truyện gồm có 6 truyện ngắn. Hầu hết được tác giả viết như
một tiểu thuyết khiêu dâm (erotic novel) kể lại những tháng ngày sống ở Pháp, lời
văn giản dị, có vẻ đơn sơ nhưng hàm chứa vô cùng, có tính ẩn dụ (metaphorical) tuy
mô tả sự kích dục nhưng vẫn chứa đựng một thứ tiểu-thuyết-triết-học.Trong 6
truyện Miller viết ở đây nói hụych toẹt cái lối chơi bời của người Pháp cũng như
cá nhân ông, lối sống đó đôi phần thích hợp với tâm hồn ông. Miller không thể
quên những xáo trộn vô cùng khi đến Paris, tưởng là nơi để Miller hoàn thành chức năng của mình nào ngờ Paris lôi ông vào vực
thẳm của khốn cùng, nhiều lúc Miller muốn bỏ cuộc chơi để trở về nhưng những tư
tưởng lớn ở Paris thời ấy níu chân ông lại hay dục vọng níu ông lại ? Tuy nhiên;
suốt những tháng ngày buông thả có một cái gì âm thầm vắng lặng trong tâm hồn ông,
Miller đứng dậy đuổi theo ảo vọng, yêu điên cuồng bởi một sự tự do qúa trớn đến
với Henry rồi lang thang lùng kiếm cái mảnh tròn trăng của người tình hay những
gái làng chơi. Miller chối bỏ cái thẩm mỹ ở phụ nữ, bất cứ dưới dạng thức nào có
thể trao đổi được, ông cần thứ hạnh phúc thịt da và ân cần dính liền với
nhau như sự kiều diễm của Anais Nin, chịu phụng sự cho nhau dù giữa cuộc đời khốn
nạn như Henry Miller đã gặp, chỉ đòi hỏi một tinh thần cao cả vị tha, như ông đã
vị tha với tình nhân, bạn bè. Đó là thời kỳ khô cạn, thời kỳ chết dập, thời kỳ của bội
phản. Muốn ‘tái sinh’ linh hồn lẫn thể xác, Miller đi tìm ơn sủng, sống quên mình,
quên luôn cả tổ quốc lơ lửng. Đó là sự vi nhiễu nơi cực tính của Henry Miller, ông không còn thiên
kiến trong tha thể hay chủ thể. Hiện hữu kết hợp sự hỗn thể đó.Tâm tư giao động
Miller quên luôn bản ngã của mình, trà trộn vào cõi vô minh…
“I smack her bare ass…God! It a treat to be able to do
that …I grab her bubs and lick them.Even if she has to be held while I do it.I
CAN DO ANY FUCKING THING I WANT ! I strech her conillon, let my prick head in
to her womb…” Tôi vỗ về nàng hôn hít lên thân nàng.Trời ơi! chiêu đãi nàng như
thế chăng? Tôi vồ vập đôi trái hồng đào, nàng nâng cho tôi chắm mút trái ngọt.Vậy
thì TÔI CÓ THỂ ĐÉO BẤT CỨ KIỂU GÌ TÔI MUỐN! Tôi căng nàng ra ba góc nhọn và từ
từ đẩy “nó” vào động-thần-thất thế thôi!
Henry Miller luôn luôn tha thiết với phụ nữ từ mọi phương
trời, với Miller là tình yêu và dục tính, Henry nếm đủ mùi vị của thế gian ban
phát, người tình cuối cùng cũng là người vợ thứ 5 của ông là kỷ nữ Nhật Hoki
Tokuda tình yêu của Henry thể hiện rộng rãi như thế đó. ”please; don’t tell me
she not worth fucking” nàng không xứng để tôi chơi hay sao. Xin đừng nói thế. Cho
dù dưới hình thức nào, Miller vẫn tỏ một tình người đáng kể, nó vừa bao dung vừa
rộng lượng; bởi Miller thấm nhuần với lẽ sống từ vật chất đến tinh thần, giờ đây
hột gạo rơi cũng là đáng qúi. Một biểu tượng rõ rệt trong văn chương của Henry
Miller dù có đòi hỏi chăng nữa, cái đòi hỏi đó thuộc tri-giác-tính sau đó mới đòi
hỏi lực-tính, nếu không có hai mảng đó thì chắc chắn Miller sẽ mất đi tri thức
và hữu thức khi đến gần với tình yêu và chính sự hòa nhập giữa tha thể và hữu
thể, Miller không cảm thấy mệt, mà vẫn còn yêu và còn ’làm tình’ cho tới khi chết
trong tay phụ nữ. Henry Miller nhắm mắt trong cái thỏa mộng giang hồ đó…
“let it be abnormal; then I fuck her this way because
I like it and she like it too. Just to make certain. I put my dong out.She look
around and reachs for immediately. Please! that all she says, and it’s enough
to tell me what I want to know…Please; put it back! I was lying, I like to have
it done to me…”
Khác thường một cái chơi! Tôi đéo kiểu đó vì tôi thích
như thế, thế mà nàng cũng thích như tôi (cái lạ thường hấp dẫn hơn cái cũ). Tôi
rút đoản-côn ra và nàng nhìn theo, nàng đưa tay đụng thử xem nào. Nàng tha thiết
lắm! Tôi nằm lên nàng, tôi thích chơi kiểu đó cho mãi khi xong…Đó là thời tột cùng
của Henry Miller.
Đời của Henry Miller là một cuộc đời tao loạn, ông gởi gắm đời mình
trong những tác phẩm đó. Miller không dối lòng, sống thực cho mình, sống thực
cho đời và cam chịu số phận đã an bài. Nhờ vào đó ông viết không ngừng nghỉ, ông viết lên cái tệ
đoan xã hội như ông đã sống, kể cả những sự sống của ông đều phản ảnh trong những
tác phẩm như sau:
Black Spring 1936(Mùa Xuân Đen)The Cosmological Eye
1939(Con Mắt Vũ Trụ)The Clossus Of Maroussi 1941(Tượng Thần Vĩ Đại Ở Maroussi)The
Time Of The Assassins 1946(Một thời Của Những Thích Khách)The Air-Condition
Nightmare 1945(Đêm Ác Mộng Phòng Lạnh) Đặc biệt cuốn Rosy Crucifixxion 1949(Đóng Đinh
Thập Tự Giá Hồng) đó là tập truyện được chia ra tam-đoạn-luận: Sexsus(Dâm dục) Plexus(Cơ
mạch) và Nexus (Giây cảm hứng).
Đó là những tác phẩm ưa ý nhất của Henry Miller và
quan trọng trong loạt tác phẩm của ông để lại trong tủ sách văn chương dung tục
của Mỹ. Âm
thanh và tư tưởng đó vang vọng trong những trang sách ông viết.Viết thực của sự
‘giấu giếm’ đời người, tuy phi đạo đức nhưng rất phi thực. Cứ xem như tiếng nói của
người kể chuyện cho mình nghe; về chuyện tình bỉ ổi, chuyện vui buồn và chuyện
khôn ngoan của lòng can đảm. Nhưng với Henry Miller vẫn xem đời là một con số
không to tướng, siêu lý ở chỗ đó! Miller nói: “a zero…a cipher…a nullity” một
con số không…một thứ vô nghĩa …một mất mát không đáng kể.
1964 Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ quyết định trả lại bản
quyền cho Miller, tiểu thuyết của ông viết không còn mang tính dâm đãng nữa
‘not obscene’ mà nó trở thành một triết-lý-tiểu-thuyết.Và Miller thấy được một
Henry Miller hiện hữu trên cõi đời này. Dù đã qua mấy thập niên, tư tưởng và văn
chương của Henry Miller vẫn còn là thời thượng của ngày hôm nay.
Cuối đời đâu còn ai, chỉ còn lại những người ái mộ trẻ,
những bạn bè hiểu ông. Ông âm thầm sống trong căn phòng chật hẹp để vẽ lại đời
mình trên cây cọ màu nước cho đến mãn đời ở Big-Sur,CA.USA ./.
VÕ CÔNG LIÊM ( holloween bamươimốt mười khôngchín)
(1)
“cái xấu có thể được coi là cái đẹp,cái gì đẹp
không bao giờ” Paul Gauguin(1848-1903)
(*) Henry Miller; sanh 26/12/1891 ở
Brooklyn,New York USA.chết 6/1980 ở Big-Sur California
USA. Hai tác phẩm đáng kể nhất của ông:
Tropic Of Cancer.Tựa của Anais Nin.xb ở Mỹ 1961.
Tropic Of Capricorn.xb ở Mỹ 1961.Ngoài ra có
những tác phẩm giá trị khác.
SÁCH ĐỌC:
-
Tropic
Of Cancer
-
Tropic
Of Capricorn
-
The
Wisdom Of The Heart
-
Book
Of Friends
TƯ LIỆU:
-
DVD
Movie: Henry&June
(Đ/diễn:Philip Kaufman.Diễn viên:Fred Ward
và UmaThurman.21 Century Fox USA.1990)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét